Przemoc w rodzinie - gdzie szukać pomocy?

L.p.

Gdzie szukać pomocy

W jakich sytuacjach

1.

Policja

Pomoc w nagłej sytuacji przemocy, ale także, by uzyskać pomoc, gdy przemoc zdarzała się wcześniej, gdy się boisz – zadzwoń lub przyjdź osobiście, może także zrobić to inna osoba, do której masz zaufanie

2.

Ośrodek pomocy

społecznej/gminny

zespół

interdyscyplinarny do

spraw przeciwdziałania

przemocy w rodzinie

Najlepiej przyjdź osobiście i opowiedz o swoim problemie. Ta pomoc jest długofalowa i obejmie wiele aspektów Twojego życia, np. będzie się wiązać z troską o to, czy masz pieniądze, pracę, bezpieczne schronienie

3.

Ośrodek interwencji

kryzysowej

Przyjdź osobiście. Otrzymasz pomoc specjalistów, np. psychologa, prawnika. Możesz tu bezpłatnie znaleźć schronienie dla siebie i swoich dzieci nawet do 3 miesięcy

4.

Specjalistyczny

ośrodek

wsparcia

Możesz w nim znaleźć bezpłatne schronienie dla siebie i swoich dzieci bez skierowania i bez względu na dochód na okres 3 miesięcy z możliwością przedłużenia pobytu (§ 1, pkt 1a rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie,
a także szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno - edukacyjnych; Dz. U. z 2006 r. Nr 127, poz. 890).

Otrzymasz tu specjalistyczną pomoc psychologiczną, prawną, pedagogiczną, socjalną i medyczną (w podstawowym zakresie). Kontakt: osobisty, telefoniczny, e-mail

5.

Prokuratura

Możesz złożyć ustne lub pisemne zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa

6.

Niebieska Linia

0 801 12 00 02 – telefon dla ofiar i świadków przemocy
w rodzinie; telefon czynny od poniedziałku do soboty
w godzinach 10.00–22.00 oraz w niedzielę 10.00–22.00.

Połączenie jest płatne za pierwszy impuls wg stawki operatora

7.

Dziecięcy telefon

zaufania Rzecznika Praw

Dziecka

0 800 12 12 12 – z numerem można połączyć się bezpłatnie
w godzinach 8.15–20.00 z każdego stacjonarnego numeru telefonu oraz telefonów komórkowych Orange – każdy problem

8.

Telefon zaufania dla

dzieci i młodzieży

116 111 – każdy problem

L.p.

Służby i instytucje

Kompetencje

1.

Pomoc społeczna

1. Przyjęcie zgłoszenia/wiadomości o fakcie przemocy:

· Pracownicy socjalni są grupą zawodową, która w wielu przypadkach jako pierwsza otrzymuje informację o występowaniu zjawiska przemocy w rodzinie. Informacja taka może dotrzeć do pracownika socjalnego:

– podczas przeprowadzania rodzinnego wywiadu środowiskowego,

– podczas rozmowy telefonicznej z ofiarą przemocy w rodzinie,

– poprzez zawiadomienie od przedstawicieli innych grup zawodowych (policji, straży miejskiej, kuratora sądowego, pedagoga szkolnego, psychologa, lekarza, przedstawiciela gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych itp.),

– w wyniku zgłoszenia problemu przez inne osoby (dalszą rodzinę, sąsiadów, pracodawców, znajomych lub innych świadków).

2. Przeprowadzenie rodzinnego wywiaduśrodowiskowego:

· Każde zgłoszenie wymaga podjęcia działań i natychmiastowej reakcji ze strony pracownika socjalnego, który jest zobowiązany do kierowania się dobrem osób, wobec których stosowana była przemoc oraz do zachowania tajemnicy zawodowej.

· Również w przypadku osób/rodzin niekorzystających z usług pomocy społecznej, ale wobec których stosowana jest przemoc w rodzinie, pracownik socjalny przyjmujący zgłoszenie zobowiązany jest do podjęcia działań pomocowych.

· Rodzinny wywiad środowiskowy powinien umożliwić diagnozę sytuacji ofiary przemocy w rodzinie i zdobycie niezbędnej wiedzy do podjęcia działań pomocowych.

3. W przypadku stwierdzenia przemocy w rodzinie pracownik socjalny wypełnia formularz „Pomoc Społeczna – Niebieska Karta”, stanowiący załącznik do rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz uruchomienia procedury Niebieska Karta:

· W przypadku niemożności przeprowadzenia rodzinnego - wywiadu środowiskowego oraz wypełnienia formularza „Pomoc Społeczna – Niebieska Karta” w miejscu zamieszkania ofiary przemocy w rodzinie dopuszcza się możliwość wypełnienia dokumentacji w miejscu wskazanym przez ofiarę lub zaproponowanym przez pracownika socjalnego.

· Pracownik socjalny zobowiązany jest do zapewnienia osoby/rodziny, wobec której stosowana jest przemoc, iż podejmowane przez niego działania mają na celu pomoc i zapewnienie bezpieczeństwa.

· Należy udzielić doraźnego wsparcia ofierze przemocy oraz zapewnić ją, że nie jest winna przemocy oraz że odpowiedzialność ponosi sprawca.

· Pracownik socjalny zobowiązany jest do poinformowania osoby/rodziny, wobec której stosowana jest przemoc, że powzięcie informacji o wystąpieniu przemocy w rodzinie zobowiązuje go do przekazania informacji do wiadomości policji lub prokuratury.

· Zgodnie z art. 12.1 ustawy z dnia 10 czerwca 2010 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2010 r. Nr 125, poz. 842) osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych powzięły podejrzenie o popełnieniu przestępstwa z użyciem przemocy wobec członków rodziny, powinny niezwłocznie zawiadomić o tym policję lub prokuratora.

4. Działania skierowane na ofiaręprzemocy w rodzinie:

· Jeśli istnieje niebezpieczeństwo utraty zdrowia lub życia osoby/rodziny, wobec której stosowana jest przemoc, pracownik socjalny zobowiązany jest do podjęcia natychmiastowych działań, mających na celu zapewnienie schronienia i umieszczenie osoby/rodziny np. w specjalistycznym ośrodku wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, ośrodku interwencji kryzysowej, ośrodku wsparcia, hostelu, schronisku, domu dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, ośrodków prowadzonych przez organizacje pozarządowe, Kościół itp.

· W przypadku stwierdzenia lub podejrzenia popełnienia przestępstwa zwłaszcza w stosunku do dziecka pracownik socjalny powiadamia policję, sąd, prokuraturę.

· Pracownik socjalny powinien poinformować osobę/rodzinę, wobec której stosowana jest przemoc, o przysługujących jej prawach i możliwościach uzyskania pomocy od specjalistów z różnych dziedzin, np. prawnika, psychologa, policjanta, lekarza, pedagoga szkolnego, pracownika socjalnego itp., w tym również o formach udzielanej pomocy dzieciom.

· Pracownik socjalny informuje ofiarę, że podejmowane działania będą odbywały się za zgodą ofiary przemocy w rodzinie (nie dotyczy to sytuacji, w której zostało złamane prawo).

· Pracownik socjalny powinien mobilizować osobę/rodzinę, wobec której stosowana jest przemoc, do podjęcia działań zmierzających do zmiany sytuacji osobistej, rodzinnej.

· Pracownik socjalny opracowuje plan pomocy osobie/rodzinie, wobec której stosowana jest przemoc, z uwzględnieniem: wsparcia psychologicznego, prawnego, finansowego, socjalnego, schronienia itp., ze szczególnym zwróceniem uwagi na sytuację dzieci w rodzinie.

· Pracownik socjalny, informując o możliwości uzyskania wsparcia, podaje ofierze przemocy informację w formie pisemnej z dokładnym adresem instytucji, aktualnym numerem telefonu oraz nazwiskiem specjalisty mogącego udzielić pomocy.

· Pracownik socjalny powinien skontaktować się ze wskazaną instytucją w celu przekazania informacji o sytuacji osoby/rodziny oraz poinformowania, że osoba/rodzina będzie potrzebowała pomocy.

· Pracownik socjalny informuje służby i organizacje pozarządowe o sytuacji rodziny (w tym dzieci) i podejmuje współpracę z nimi w celu podjęcia wszechstronnych działań, zmierzających do udzielenia wsparcia i pomocy osobie/rodzinie ofierze przemocy.

· Pracownik socjalny ma obowiązek poinformowania osoby/rodziny, wobec której stosowana jest przemoc, że w celu podjęcia kompleksowych działań, mających na celu specjalistyczną pomoc, istnieje możliwość powołania zespołu interdyscyplinarnego, składającego się ze specjalistów z różnych dziedzin. Należy uwzględnić fakt, że ustalenia zespołu będą realizowane za zgodą osoby zainteresowanej

2.

Policja

Policja ma obowiązek reagowania w sytuacjach zagrożenia życia, zdrowia i bezpieczeństwa obywateli, a w szczególności dziecka oraz w sytuacji stwierdzenia przestępstwa. Policja jest instytucją, której pomoc jest niezbędna w interwencji w sytuacjach kryzysowych.

· Podczas przeprowadzania interwencji policjant podaje swoje imię i nazwisko, stopień, nazwę jednostki oraz numer służbowy.

· Policjant przeprowadza szczegółowy wywiad i ustala, czy istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa.

· Wypełnia „Niebieską Kartę” – karta A.

· Policjant udziela ofiarom przemocy niezbędnej pomocy i wsparcia oraz przekazuje kartę B.

· Sprawdza stan trzeźwości sprawcy.

· Przeprowadza rozmowy interwencyjne ze sprawcą, a jeśli zajdzie taka konieczność, stosuje środki przymusu bezpośredniego i zatrzymanie.

· Po interwencji przekazuje kartę A do dyżurnego jednostki, a ten przekazuje ją do dzielnicowego.

· Dzielnicowy zakłada teczkę „Przemoc domowa” i gromadzi w niej niezbędną dokumentację dotyczącą danej rodziny.

·  Kontaktuje się z rodziną, w której doszło do przemocy.

· Powiadamia inne służby, instytucje i organizacje pozarządowe o sytuacji w danej rodzinie i podejmuje współpracę z nimi.

· Dzielnicowy odbywa wizytę w rodzinie, w której doszło do przemocy, w celu sprawdzenia bezpieczeństwa rodziny.

· Uczestniczy w spotkaniach zespołu interdyscyplinarnego.

Przemoc wobec dzieci

Dzieci poniżej piętnastego roku życia, które są ofiarami przestępstw zawartych w dziale: XXV i XXVI Kodeksu karnego, podlegają specjalnej procedurze przesłuchania i nie mogą być przesłuchiwane przez policję.

· Policja przeprowadza szczegółowy wywiad i ustala, czy istnieje podejrzenie popełnienia przestępstwa.

· Informuje opiekuna prawnego małoletniego o organizacjach i instytucjach wspierających ofiary lub kontaktuje go z nimi, jeśli sobie tego życzy.

· Obligatoryjnie wypełnia Niebieską Kartę i sporządza notatkę informującą
o zdarzeniu, z uwzględnieniem informacji o świadkach.

· Podejmuje działania zmierzające do zabezpieczenia dowodów przestępstwa.

· Podejmuje decyzję o zatrzymaniu sprawcy.

· W sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia ofiary (ze szczególnym uwzględnieniem zagrożenia życia i zdrowia dziecka) podejmuje decyzję o umieszczeniu dziecka w placówce interwencyjnej, szpitalu.

· O powyższych działaniach zawiadamia sąd rodzinny i nieletnich.

· Przekazuje informacje zawarte w dokumencie Niebieska karta dzielnicowemu właściwemu ze względu na miejsce zdarzenia.

Dzielnicowy sprawuje nadzór nad wykonywaniem dozoru, jeśli został zastosowany, a zgromadzoną dokumentację dołącza do akt sprawy

3.

Służba zdrowia

Przedstawiciele służby zdrowia są prawnie zobowiązani do podejmowania interwencji w sytuacjach, gdy w wyniku wykonywania obowiązków służbowych zdobyli informację o przemocy, zwłaszcza wobec dziecka, osób starszych, niepełnosprawnych.

Ustawa o zawodzie lekarza, art. 40 § 2, wskazuje na możliwość odejścia od zachowania tajemnicy zawodowej, gdy jej zachowanie może stanowić niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia pacjenta lub innych osób.

Analogiczne przepisy znajdują się w ustawie o zawodach pielęgniarki i położnej.

· Pracownicy służby zdrowia są grupą zawodową, która w wielu przypadkach uzyskuje informację o występowaniu zjawiska przemocy w rodzinie. Informacja taka może dotrzeć do pracownika:

– podczas badania ambulatoryjnego,

– podczas wizyt w środowisku (pielęgniarka),

– poprzez zawiadomienie od przedstawicieli innych grup zawodowych (policji, straży miejskiej, kuratora sądowego, pedagoga szkolnego, psychologa, przedstawiciela gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych itp.),

– w wyniku zgłoszenia problemu przez inne osoby (dalszą rodzinę, sąsiadów, pracodawców, znajomych lub innych świadków).

Przemoc wobec dziecka

· W sytuacji stwierdzenia w czasie badania ambulatoryjnego lub szpitalnego przemocy pielęgniarka/lekarz umieszcza w dokumentacji (historii zdrowia i choroby) wpis o symptomach przemocy wobec dziecka oraz, jeśli to możliwe, informacje uzyskane od rodzica/opiekuna dziecka.

· Uzyskane informacje przekazuje przełożonemu (kierownikowi przychodni, oddziałowej, ordynatorowi).

· W sytuacji bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia dziecka przełożony niezwłocznie zawiadamia policję lub składa wniosek do sądu o wgląd w sytuację rodziny lub zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa do prokuratury.

· W sytuacji, gdy lekarz uzna, że powrót dziecka do domu może narazić je na krzywdzenie, może podjąć decyzję o zatrzymaniu dziecka w szpitalu. W przypadku takiej decyzji ma obowiązek niezwłocznie powiadomić sąd właściwy dla położenia szpitala wraz z opisem sytuacji i przyczyn podjęcia działań.

· Lekarz lub pielęgniarka powinni nawiązać współpracę z pracownikiem socjalnym.

Przemoc wobec innych osób

· W sytuacji stwierdzenia w czasie badania ambulatoryjnego lub szpitalnego występowania przemocy pielęgniarka/lekarz umieszcza w dokumentacji (historii zdrowia i choroby) wpis o symptomach przemocy wobec pacjenta.

· Przeprowadza rozmowę, wywiad lekarski umożliwiający rozpoznanie form przemocy.

· Jeśli istnieje niebezpieczeństwo utraty zdrowia lub życia pacjenta, wobec którego stosowana jest przemoc, lekarz zobowiązany jest do podjęcia działań, mających na celu zapewnienie niezbędnej pomocy medycznej.

· Uzyskane informacje przekazuje przełożonemu (kierownikowi przychodni, ordynatorowi, dyrektorowi szpitala).

· W przypadku stwierdzenia podczas badania lub podejrzenia popełnienia przestępstwa powiadamia policję lub prokuraturę.

· Lekarz/pracownik służby zdrowia powinien poinformować osobę, wobec której stosowana jest przemoc, o przysługujących jej prawach i możliwościach uzyskania pomocy od specjalistów z różnych dziedzin, np. prawnika, psychologa, policjanta, lekarza, pedagoga szkolnego, pracownika socjalnego itp., w tym również o formach udzielanej pomocy dzieciom.

· Pracownik służby zdrowia, informując o możliwości uzyskania wsparcia, podaje ofierze przemocy informację w formie pisemnej z dokładnym adresem instytucji, aktualnym numerem telefonu oraz nazwiskiem specjalisty mogącego udzielić pomocy.

· W przypadku stwierdzenia takiej konieczności lub na wniosek poszkodowanego powiadamia inne służby, np. pomoc społeczną, gminną komisję rozwiązywania problemów alkoholowych.

· W sytuacji, gdy ofiara przemocy posiada dzieci, lekarz powinien podjąć działania zmierzające do ich ochrony, tzn. działania określone w punkcie 4.

· Na wniosek pacjenta lekarz wystawia zaświadczenie lekarskie o stwierdzonych obrażeniach.

· W razie potrzeby lekarz, który stwierdził, że pacjent jest ofiarą przemocy, uczestniczy w spotkaniach zespołu interdyscyplinarnego, wspiera i motywuje ofiarę do podejmowania skutecznych działań zmierzających do ustania zjawiska przemocy w rodzinie

4.

Szkoła,
placówki oświatowe

Ustawa o systemie oświaty zobowiązuje szkołę do wspomagania wychowawczej roli rodziny oraz zapewnienia opieki uczniom. Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie zobowiązuje szkołę do podejmowania działań edukacyjnych na temat szeroko rozumianej przemocy.

W przypadku uzyskania informacji, że uczeń, który nie ukończył 18 lat, jest ofiarą przemocy lub przestępstwa, placówka oświatowa powinna uruchomić następujące procedury:

· Nauczyciel, pracownik placówki oświatowej, który jako pierwszy otrzymał informację o wystąpieniu zjawiska przemocy w stosunku do dziecka, sporządza odpowiednią notatkę/przekazuje informacje wychowawcy klasy. Informację taką pracownik placówki oświatowej może otrzymać od:

– innych uczniów lub ich rodziców,

– ucznia – ofiary przemocy w rodzinie,

– pracowników innych instytucji (pracownika socjalnego, policji, pielęgniarki środowiskowej itp.),

– w wyniku obserwacji, podczas wykonywania obowiązków służbowych.

· Wychowawca niezwłocznie informuje pedagoga/psychologa i dyrektora szkoły.

· Psycholog/pedagog rozmawia z uczniem.

· W sytuacji, gdy zagrożone jest życie lub zdrowie dziecka, placówka oświatowa niezwłocznie zawiadamia policję lub pogotowie.

· Pedagog/psycholog/dyrektor wzywa do szkoły rodziców/opiekunów prawnych. Dyrektor w obecności psychologa/pedagoga przekazuje im uzyskaną informację. Przeprowadza rozmowę z rodzicami.

· Pedagog/psycholog/dyrektor informuje rodziców o zaistniałej sytuacji i konsekwencjach prawnych krzywdzenia dziecka oraz o spoczywającym na nim obowiązku zawiadomienia odpowiednich organów (ten obowiązek spoczywa na rodzicach, opiekunach lub innych osobach stykających się z dziećmi zgodnie z art. 304 k.p.k. oraz art. 12.1 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie).

· Istotną kwestią pozostaje fakt, że sprawcą przemocy wobec dziecka może być rodzic, opiekun prawny, członek bliższej lub dalszej rodziny, ale także osoba niebędąca członkiem rodziny, lecz pozostająca w jakiejś zależności z dzieckiem, np. nauczyciel, opiekun
w bursie, osoba duchowna, inne dziecko.

· Pedagog/psycholog informuje o możliwościach uzyskania wsparcia, podaje rodzicom/opiekunom prawnym dziecka

informacje w formie pisemnej z dokładnym adresem instytucji, aktualnym numerem telefonu instytucji mogącej udzielić pomocy.

· Psycholog w obecności wychowawcy i dyrektora ustala z rodzicami plan pomocy dziecku oraz zobowiązanie rodziców/opiekunów prawnych dziecka do odbycia konsultacji psychologicznych.

· Pedagog/psycholog sporządza opis sytuacji szkolnej i rodzinnej dziecka na podstawie przeprowadzonej z uczniem rozmowy, nauczycielami, wychowawcą i rodzicami.

· Pedagog, wychowawca we współpracy z innymi nauczycielami sporządza plan pomocy dziecku i rodzinie w celu zapewnienia bezpieczeństwa.

· Jeżeli rodzice odmawiają współpracy lub podjęcia działań proponowanych przez szkołę, dyrektor szkoły niezwłocznie informuje policję i składa zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa do prokuratury lub wniosek o wgląd w sytuację rodziny do sądu rodzinnego i nieletnich.

· Psycholog/pedagog/dyrektor kontaktuje się z pracownikiem socjalnym w celu przekazania informacji na temat ucznia i rodziny oraz w celu podjęcia współpracy
z pracownikiem socjalnym, w miarę potrzeb uczestniczy w spotkaniach zespołu interdyscyplinarnego.

· Pedagog/psycholog szkolny lub inna osoba wyznaczona przez dyrektora szkoły do udziału w spotkaniach zespołu interdyscyplinarnego zobowiązana jest do monitorowania przebiegu działań pomocowych kierowanych do dziecka/rodziców.

· Pracownicy placówek oświatowych czynnie wspierają dziecko oraz rodzinę podczas realizowania planu pomocy.

· W sytuacji, gdy uczeń placówki oświatowej, który nie ukończył 18 lat, jest sprawcą przemocy wobec uczniów, pracowników placówki oświatowej lub w stosunku do innych osób, należy niezwłocznie podjąć powyższe procedury postępowania i objąć ucznia/rodzinę pomocą i wsparciem